BİLİM KURGU BAŞYAPITI’NDAN
ÇİZGİ ROMAN KARELERİNE

‘’ROADSIDE PICNIC‘’

Hazırlayan: eankara

“Bir çizgi roman bütün bir Evrendir”
Boris N. Strugatsky

Şöyle bir senaryo düşünelim ;
Dünyamıza ziyaret eden , dünyadışı konuklar , ziyaretleri sonrası bıraktıkları atıklarla dünyamızda kaos oluşturmuş olsunlar. Böyle bir durumda neler yaşanır ?

Başta, uzun yıllar önce seyrettiğim zaman çok etkilendiğim, ünlü yönetmen Andrei Tarkovsky’nin ‘’ Stalker ‘’ filmi olmak üzere pek çok esere (sahne oyunları, video oyunları ve televizyon dizileri gibi ) esin kaynağı olmuş, bir bilim kurgu başyapıtından , daha doğrusu bu başyapıtın çizgi roman sanatına etkilerinden bahsedeceğim ; Road Side Picnic ( Yol Kenarı Pikniği ). Romandan etkilenen eserlere Metro ya da Fallout’u da ilave etmek mümkün.

Roman, insanoğlunun doğası, psikoloji , derin felsefi bakış açıları gibi konulara ilişkin, ipuçları içeriyor. ( Filmin iyi çekilip çekilmediği konusunda hala tartışmalar bulunuyor. Kardeşler filmin senaryosunu kendileri yazdılar. Yedi senaryo seçeneği vardı. Ancak filmin çekimleri sırasında da sorunlar yaşandı. Film büyük tartışmalarla ortaya çıktı. )
Henüz romanı okumayanlar için yazarları ve de eserin özellikleri konusunda birkaç özellik söylemek yararlı olur, diye düşünüyorum.

‘’ Strugatsky Kardeşler ‘’ olarak bilinen Arkady ve Boris Strugatsky, Rusya’nın en önemli Bilim Kurgu yazarlarındandır. Eser; 1971’de bu kardeşler tarafından yazıldı (ilk taslaklar 18-27 Ocak 1971’de Leningrad’da yazıldı, son versiyonu 28 Ekim ile 3 Kasım 1971 arasında Komarovo’da tamamlandı.) Roman ilk kez 1977’de Berlin’de yayımlandı. Sovyetler Birliği’nde yayınlanması ise hükümet sansürü ve çok sayıda gecikme nedeniyle sekiz yıl boyunca reddedildi. 1980 ve 2000 yılları arasında yayınlanan ağır sansürlü farklı versiyonların, yazarların yazdığı orijinal versiyonla çok az ortak yanı bulunmaktadır. 

Ayrıca, romanda adı geçen ‘’ Stalker ‘’ terimi Rus dilinin bir parçası haline geldi, hatta yazarlara göre yeni sözcükler arasında en popüler kelime oldu. Kitapta ‘’ Stalker ‘’ olarak belirtilen kişiler , yasak bölgelere izinsiz giren ve buradaki değerli dünya dışı eserleri çalan kişilerdir. Rusçada, Tarkovsky’nin filminden sonra bu terim, yasak veya keşfedilmemiş bölgelerde dolaşan bir rehber anlamını kazanmıştır.

Tüm dünyanın ilgisini çeken bu eser, ‘’ Uzayda Piknik ‘’ adıyla ülkemizde de yayınlanmıştır. ( * )

Romanla ilgili olarak bazı özellikler şöyle ;

⦁ İlk kez 1972’de Avrora edebiyat dergisinin 7-10. sayılarında yayımlandı. Bir kısmı (Bölüm 1) 1973’te Library of Modern Science Fiction’ın 25. Cildinde yayımlandı 
⦁ 1978’in en iyi bilim kurgu romanı dalında John W. Campbell Ödülü’ne aday gösterildi ve ikinci oldu. 
⦁ 1978’de Strugatsky kardeşler, “dünya bilimkurgu edebiyatına yaptıkları olağanüstü katkı” nedeniyle Mark Twain Derneği’nin fahri üyeleri olarak kabul edildiler. 
⦁ 1979’da İskandinav bilim kurgu edebiyatı kongresi, İsveççe çeviriye İsveççe yayınlanan yılın en iyi romanı Jules Verne ödülünü verdi.
⦁ 1981’de Fransa’nın Metz kentinde düzenlenen altıncı Bilimkurgu Festivali’nde roman yılın en iyi yabancı kitabı ödülünü kazandı.
⦁ 1998’e gelindiğinde romanın 20 ülkede 38 baskısı yayınlanmıştı.
⦁ 2000 yılında Columbia Pictures firması , ‘’ After the Visit ‘’ adlı büyük bütçeli bir film uyarlaması yapmayı planladığını duyurdu. Rollerden biri için John Travolta’nın oynaması düşünülüyrdu. Projenin duyurusu daha sonra IMDB.com’dan kaldırıldı.
⦁ 2003 yılında, Fin tiyatro topluluğu Circus Maximus , Stalker adlı  sahne versiyonunu üretti . 
⦁ 2012 yılında Stalker adlı masa üstü rol yapma oyunu, Burger Games’ten Ville Vuorela tarafından geliştirildi. 

⦁ İngiliz progresif rock grubu Guapo’nun 2013 albümü ‘’ History of the Visitation ‘’ romandan uyarlanmıştır. 
⦁ Yönetmen Bi Gan’ın 2015 yapımı Kaili Blues filminin orijinal Çince başlığı, kelimenin tam anlamıyla, filmdeki karakterlerden biri olan Chen Sheng tarafından yazılan şiir kitabının adı olan “Yol Kenarı Pikniği” anlamına geliyor. 
( Bu liste uzayıp gidiyor . Wikipedia’da ve çeşitli Rus sitelerinde romana ait daha bir çok özellik listelenmiş durumda. )

İçinde bulunduğumuz 2024 yılına gelince ;
⦁ 2024 video oyunu ” Pacific Drive”, romandakilere benzer anomalilere sahip bir bölgede geçiyor.

Roman hakkında, Boris Strugatsky ile yapılan röportajdan bölümler şöyle;
( Röportaj offline olarak , farklı ülkelerden katılımcılarla net ortamı yardımıyla yapılmış, oldukça uzun . Rusya kamuoyuna ait ayrıntıları aşağdaki yazıya dahil etmedim. Röportaj, söz konusu roman ve yapım aşamasındaki düşünceler hakkında sağlam ipuçları içeriyor.)

–“Yol Kenarı Pikniği” ndeki en önemli şey kesinlikle belirsiz sonu. Senaryo seçeneklerinin çokluğu, sizin ve kardeşinizin olay örgüsünün “Piknik…” den farklı ama aynı derecede güçlü bir sonunu aramak için uzun zaman harcadığınız, ancak bulamadığınız anlamına mı geliyor ? ( Nick -Moskova, Rusya )
—Gerçek şu ki, bir hikaye için iyi olan son (“açık son” olarak da bilinir), sinema söz konusu olduğunda kötü ve hatta değersiz olabilir. Bu yüzden bu kadar uzun süre uğraştık, aynı zamanda güçlü (etkili), anlamlı ve anlamı derin olan bir son bulmaya çalıştık. Bence böyle bir son bulamadık ama Tarkovsky’nin yaptıklarından oldukça memnun kaldım. Aslında AÇIK ve aynı zamanda başarılı bir son elde etti – sinema için nadir görülen bir durum.

–Hem “Piknik”te hem de “Stalker”da siz (Arkady Natanovich ile birlikte) bölgeye yalnızca erkekleri gönderiyorsunuz. Neden? (Artem Tyurin –
Novosibirsk, Rusya )
 –Güzel soru ama cevabını bilmiyorum. Bölge kadınlara göre bir yer olmadığı için. Belki de karakterlerimiz kadınları hiçbir zaman anlayamadığı için. Belki de onlara tapındıkları için. Belki de kadınların daha iyisini hak ettiğine inandıkları için. Belki de, eğer bir kadın Bölge’de zaten mağlup edilmişse, umut edilecek başka bir şey kalmadığındandır. Kadın, erkeğin son savunma hattıdır, son umududur.

–“Piknik” in önsözü de vardı (çok daha kısa olması üzücü ). Bu bağlamda Stanislaw Lem’in önsözünü nasıl buldunuz ? ( Felix Kogan – New York, ABD )
 –Bu önsözü okudum ama çok uzun zaman önceydi, yaklaşık 20 yıl önceydi ve Bay Stanislaw’ın neden bahsettiğini hiç hatırlamıyorum. Sadece hayal kırıklığına uğradığımı hatırlıyorum, her zaman olduğu gibi, kendiniz hakkında, kendinizin önemli ve iyi olduğunu düşündüğünüz şeyden tamamen farklı bir şey için okuduğunuzda bu durum olur.
( İlk Amerikan baskıya Theodore Sturgeon önsöz , 1977’deki Almanca baskıya ise Stanislaw Lem katkıda bulundu. Ayrıca, eserin 2012’deki İngilizce çevirisi Ursula K. Le Guin’in önsözü ve Boris Strugatsky’nin sonsözüyle yayımlandı . )

–“Piknik” Batı’nın anladığı ve kabul ettiği belki de tek Rusça bilimkurgu kitabı oldu? Bu gerçeği kitabın erdemlerinin bir sonucu olarak mı yoksa tam tersine eksiklikleri olarak mı görüyorsunuz? ( Felix Kogan – New York, ABD )
–Haklı olduğundan emin değilim. “Piknik” gerçekten çevirilerde liderdir (eksik verilerime göre 18 ülkede 38 baskı), ancak “Tanrı Olmak Zor” kitabımız ondan sadece biraz daha düşüktür (35 baskı, 17 ülke) ve “Salyangoz” da onların çok gerisinde değil (15 ülke, 27 yayın). Tarkovsky’nin “Stalker” filminin ününün buna yardımcı olması nedeniyle “Piknik”in başı çektiği izlenimini edindim. Ama belki de yanılıyorum.

–“Yol Kenarı Pikniği” nasıl bitiyor? ( Vladimir – Zelenograd, Rusya  )
–Bilmiyorum. Ama orada Redrick Shewhart’ın başına iyi bir şey gelmediğini varsayıyorum. Bu çok basit olurdu ve ben dünyanın ne gerçek ne de fantastik basitliğine inanmıyorum.

–Hümanizm kitabın ana özelliklerinden biri. İnsanın her şeyin ölçüsü olduğuna ve çağımızda en önemli şeyin bir insanı sevmek olduğu fikrine katılıyor musunuz? (Baturin Ilya – Blagoveshchensk, Rusya )
–Bu apaçık. Ve – bariz olan her şey gibi – uygulanması son derece zor. Maalesef.

–Bana göre, “Piknik”te Redrick Shewhart, bilinçaltındaki mutluluk umudundan, ailesini doyurma ihtiyacından değil, öncelikle baharatlı yiyecek hissi. ( Yuri – St. Petersburg, Rusya )
 –Şunu söyleyebilirim, Bölge’ye gitmeye devam ediyor çünkü başka hiçbir şeyi nasıl yapacağını bilmiyor ve istemiyor. Herhangi bir kişinin doğal muhafazakarlığı yetenekleriyle sınırlıdır.

–Stalker filminde tasvir edilen Bölge’den ne kadar memnunsunuz? Soruyorum çünkü şahsen bana tamamen farklı geliyor, daha ıssız, bu kadar yoğun bitki örtüsü, çimen olmadan… Çölde bir yerlerde terk edilmiş küçük bir Amerikan kasabası gibi bir şey. Bu yer hakkında özel bir fikriniz var mıydı, hatta belki bir haritadan yararlandınız ? ( Anton – St. Petersburg, Rusya )
–Bölgenin tam bir haritasına sahip değildik, ancak alanın şeması evet korunmuştu. Ve elbette haklısınız. Filmdeki yer, hikayemizde anlatılan yere hiç benzemiyor. Tarkovsky fikrin kendisini beğendi, güzel, yeşil, neşeli, (aynı zamanda) anlaşılmaz bir tehditle dolu bir dünya göstermek. Buna “zıtlıklar üzerinde çalışmak” denir.

–Sevgili Boris Natanovich! Onlarca yıldır çalışmalarınızın hayranıyım. Eserlerinizden çıkan pek çok düşünce, hayatımın hem “en kötü” hem de “en iyi” anlarında bana yardımcı oldu. Ancak “Piknik”in ana karakterinin asla söylemediği cümle, kapasitesiyle beni hala şaşırtıyor. “Herkese mutluluğu özgürce verin ve kimsenin kırgın kalmasına izin vermeyin.” Belki de Yol Kenarı Pikniğinin asıl amacı budur? (Sergey – Moskova, Rusya )
–Belki. Ya da belki de bu sloganın anlamsız olduğu kadar güzel olmasından da kaynaklanıyor olabilir. Kendiniz düşünün: Herkesin kendi mutluluğu vardır; bir kişinin mutluluğunun diğerinin talihsizliği olduğu; ve eğer bir hiç uğrunaysa bu nasıl bir mutluluk? Red Shewhart bile bunu anladı. Ancak o (yazarlar gibi) başka bir şey bulamadı.

–Bölge kesinlikle uzaylıların eseri mi? Kitapta birkaç cevap var – Valentin, “Hatta birçoğu var, herhangi birini seçin” diyor. Ya da belki bu homeostatik evrenin bir numarasıdır? Yoksa bu şeyler uyumlu değil mi? Ya da belki bu başka bir dünyanın evrenidir? ( Alexander Prodan – Kherson, Ukrayna )
–Size defalarca tekrar ediyorum: “Mutlaka gerekmedikçe yeni varlıklar yaratmayın.” 

–Sevgili Boris Natanovich! Yol Kenarı Pikniğine KENDİNİZ devam edecek misiniz? Bu TÜM İNSANLAR için ne büyük mutluluk olacak! (Georgy Terentyev – Ulyanovsk, Rusya )
 –“Herkes için mutluluk” ve hatta “bedava” imkansızdır. Redrick Shewhart bile bunu anladı. Başka bir şey de, bu güzel ölüm sözlerinden başka bir şey bulamamasıydı – özellikle onu tam bir hiç olarak gördüğü için tereddüt etmeden ölüme gönderdiği bir adam.

–“Yol Kenarı Pikniği”nin sonuyla ilgili bir soru sormak istiyorum.
Hangi yorum size daha yakın (sonuçta, eserin yaratıcısı olarak bazı yorumlar size daha yakın)?
1. Doğrudan anlam. Ruhun çığlığı. Etrafta olup biten her türlü kötü şeye rağmen, insanın derinliklerinde iyilik olduğuna dair inanç.
2. Her şeyi anlayabilen ve her şeyi “olması gerektiği gibi” yapabilen, her şeye gücü yeten güçlere inanan ve umut edenlere bir bakıma sitem (“Ama eğer gerçekten böyleysen… anla!”). Etrafta olup bitenlerin kişisel sorumluluğundan kaçınmanın kınanması (“bu piçler düşünmeyi öğrenmeme izin vermedi”).
Veya örneğin filmde gösterildiği gibi başka bir şey mi? (VicMal – Rusya )
–“Piknik” in sonunun, günümüz insanının çevredeki gerçeklikte önemli herhangi bir şeyi değiştirme konusundaki güçsüzlüğünün tanınması olduğunu söyleyebilirim. Gerçek dünyayı iyileştirmek o kadar zordur ki, dünyada Altın Top olsa bile bize yardımcı olamaz, çünkü talebimizi formüle edemeyiz. Sonuçta biz ne olduğunu bilmiyoruz. İDEAL dünya, bugün yaşayan herkes için ideal olmalıdır.

Filmde görülen ortam özellikleri Çernobil’e çok benzetildi. Bu konuda , Boris’e sorulan soru şöyle ;
–Çernobil bölgesi hakkındaki makaleleri okuyunca, bölgenizin ne kadar benzer özellikleri olduğu anlaşılıyor.
–Bölge kavramını hanginiz ortaya attınız ve insan davranışını bu kadar doğru bir şekilde tahmin etmeyi nasıl başardınız?
Bölge kavramı, daha doğrusu “durum”u, Komarovo köyünde ormanda yaptığımız bir yürüyüşte, bazı serserilerin otoparkından kalan izlere rastladığımızda tesadüfen aklımıza geldi. “İnsan davranışını tahmin etmeye” gelince, ne söyleyebilirsiniz? Biz denedik!

Romanın Çizgi Roman Sanatına Etkileri

Geçmişten günümüze , ‘’ Roadside Picnic ‘’ romanı sayısız kez çizgi romana uyarlandı. Bu yazımızda, konuyla ilgili farklı çizgi roman örnekleri yer aldı. ( Eserlerin çok sayıda olması ve de büyük kısmının Rusça olması nedenleriyle, ilgili sanatçılar konusunda ayrıntılı bilgi vermek yerine, karelerin grafik yapılarının izlenmesine ağırlık verdim.)

Kardeşlerden ilk çizgi roman uyarlaması
Kardeşlerin eserlerinden yola çıkan ilk çizgi roman, “Yerleşik Ada” hikayesine dayanıyordu ve 1986 yılında Sputnik dergisinin 1-5. sayıları arasında yayımlandı. Sanatçı Valentin Fedorovich Rozantsev olayları mümkün olduğunca metne yakın sunmaya çalıştı ve ikinci bölümden itibaren renklendirme önemli ölçüde değiştirildi.

Andrev Nosov
“Yol Kenarı Pikniği” hikayesinin başlangıcını metne oldukça yakın bir şekilde yeniden anlatan çizgi roman, Andrei Nosov tarafından yaratıldı ve 1992 yılında Lipetsk’te 200 adet basıldı. 

David Müller
Kendime seçtiğim görev, Arkadi ve Boris Strugatzky’nin çok sevdiğim bilimkurgu romanı “Roadside Picnic” i bir çizgi romana dönüştürmekti
Geleceğin Müzesi adlı bir kullanıcı şunları yazmış ;
Beni en çok etkileyen proje Alman sanatçı David Müller‘in (Blatt) “Yol Kenarı Pikniği” oldu. 2013 yılında, metne mümkün olduğunca yakın ve en üst düzeyde uygulanan üç kapak ve üç sayfa versiyonunu blogunda yayınladı . Devam sözü verdi ama daha sonra evlendi, soyadını değiştirdi, bir stüdyoda iş buldu ve bu konuda sessiz kaldı.

Polonya’dan JG Studyosu
JG Stüdyosu’nun 2018 yılına ait çalışmaları, konu hakkında ilgi çeken örnek görüntüler içeriyor.

Takma Adla Yapılan Çalışma Örnekleri

Bu bölümdeki kareler görüleceği gibi, ‘’ çizgi roman sanatı ‘’ adına çok etkileyici çalışmalar.

Ubik Dark Takma Adlı Sanatçı ( ** )

Hiponinja Takma Adlı Sanatçı

Dracon M’Alkir Takma Adlı Sanatçı

Tagaziel Takma Adlı Sanatçı

Manga Uyarlaması
Roadside Picnic romanı bir mangaya da esin kaynağı olmuştur. Öteki tarafa açılan kapı, dehşet ve gizem dolu macera. Başka gezegenden gelen uzaylıların bulunduğu, Lori Miyazawa ve Shirakaba adlı sanatçıların ‘’ Otherside Picnic ‘’ adlı mangası, son yıllarda bir hayli popüler olmuştur. Mangaya, bilim alanının dışında farklı konuların dahil olmasıyla hayran kitlesi artmıştır.

David McKean
Ödüllü illüstratör Dave McKean, Roadside Picnic’in oluşma sürecini anlatırken ‘’ Bu yeri görselleştirmek, bir bakıma manyetizmayı şişelemeye çalışmak gibi.’ diyor. 1970’lerin grafiklerine ve sinir bozucu topografik çizimlere yapılan ince göndermelerden, ‘’ Bölge ‘’ye yapılan korkutucu ziyaretlerin dikkat çekici resimsel çizimlerine kadar, McKean‘in dikkat çekici sanat eseri, kasvetli bir dünyayı gözler önüne seriyor. Sadece 600 adet elle numaralandırılmış kopya ile sınırlı olan ve her biri Dave McKean tarafından imzalanan nihai baskılar, Strugatsky kardeşlerin eserine bir övgü niteliğinde. Çeşitli cilt resimleri ve sayfa arka planlarının yanı sıra, McKean’in ana katkısı, her biri iki sayfalık yedi renkli resimden oluşan bir settir.

Diğer Çalışmalardan Örnekler

Şimdi de çeşitli illustrasyon ve de mizahi çalışmalarına bakalım.
Görüleceği gibi, illustrasyon çalışmaları ortamın ‘’ noir ‘’ özelliklerini iyiyden iyiye , çok gerçekçi olarak hissettiriyor.

Artifact Grubu İllustrasyonları

Kartinkin.net Grubu İllustrasyonları

Vladimir Kadirbayev

Yegor Podivilov

Kapak Resimlerinde ‘’ Roadside Picnic ‘’

Son olarak, konumuza ait çeşitli eserlerin kapak resimleri görülüyor.

Notlar :
( * ) Roman, dilimize çevrilmiş olarak turuz.com ‘dan indirilebiliyor.
( Windscreen gerekiyor. )
Ayrıca, büyük tesadüf sonucu olarak , çalışmayı yaptığım günlerde, kardeşlerin ‘’ Kıyamete Bir Milyar Yıl ‘’ kitabı, İthaki yayınlarından çıktı. Kitap hakkında bilgi, şu linkten okunabilir.

https://bianet.org/yazi/sorun-sende-degil-kainatta-kiyamete-bir-milyar-yil-297092

( ** ) Sanatçının kitabının tamamına şu linkten ulaşmak mümkün.

https://vk.com/album-203771981_302973960