ÇİZGİ ROMAN PENCERESİNDEN
RESİM SANATININ TARİHİ
GRADIMIR SMUDJA
Hazırlayan: eankara
Resim, heykel, müzik , mimari , el sanatları ve daha niceleri. Sanat objelerini tarihsel süreç içinde ele alarak , gelişimini inceleyen ‘’ Sanat Tarihi ‘’ hep ilgimi çekmiştir. Sanat Tarihi ile ilgili her eser, bu alana gönül verenlerin bilgi birikimlerine katkıda bulunurken , bilinmeyen birçok özelliği bizlere aktarmaya devam ediyorlar. Sanat Tarihi’nin önemli alanlarından biri de, tartışmasız ‘’ Resim Sanatı Tarihi ’’ dir. Bu yazıda konuya , ‘’ çizgi roman ‘’ sanatıyla yaklaşan bir sanatçının çalışmalarıyla bakacağız. Kurgunun ve gerçeklerin birbirine karıştığı Smudja’nın kitabında , sanatçılar ve eserleri konusunda gerçek bilgiler okunurken, kurmaca dünyasıyla çizgi roman okurlarına, güzel bir okuma ziyafeti sunulmuş.
‘’ Soğuk tavan arasında açlıktan ölmek, birbiri ardına , kimse tarafından farkına varılmayan başyapıtlar üretmek ve en sonunda da ölüm döşeğinde üne kavuşmak. Sanatçının yalnız, ihmal edilmiş deha olması fikri çekici ancak yanıltıcıdır. ‘’
Resim Sanatı Tarihindeki büyük sanatçıların önemli bir bölümünü anlattığı kitabında Robert Cumming , yukarıdaki açıklamayı yapmış. Sanat dünyasındaki çalışmalarına Tate Galeri’deki tabloları anlatarak başlayan Cumming, dilimizde yayınlanan ‘’ Sanat ‘’ adlı kitabının girişinde , sanatın ve sanatçının bildiğimiz özellikleri dışında , bir çok bilinmeyenin yattığına işaret ediyor.
Ayrıca , önemli bir nokta daha var. Eğer, resim sanatının klasik başyapıtlarını seviyorsanız , ünlü sanatçıların tablolarını tekrar tekrar seyretmekten başka çözüm yok gibi. Zamanla , Lo Scarabeo firmasının bugünkü önemli sanatçılara yaptırdığı Tarot Kartları, bu konuya bir alternatif oluşturdu! Ünlü sanatçıların bilinen eserlerine farklı yorumlar konusunda, bu yazıda detaylarına bakacağımız kitap, bir başka alternatif olarak karşımızda.
Smudja’nın; ‘’ Mağara Sanatı ’’ndan , bugünkü ‘’ Contemporary Sanat ‘’ anlayışına kadar pek çok ‘’ başyapıt ‘’ a , çizgi roman penceresinden bakması gerçekten çok iyi bir yaklaşım olmuş. Göreceğimiz gibi , sadece enfes çizimler değil, sanatçının oldukça zor ve geniş kapsamlı olan konuyu aktarırken, inşa ettiği ‘’ sempatik kurgu ‘’ da bir hayli başarılı.
Ülkemizde az tanınan sanatçıyı tanıyarak konuya başlayalım.
Gradimir Smudja
Yugoslav asıllı Gradimir Smudja, Sırbistan Bilim ve Sanat Akademisi’ne katıldıktan sonra bir gazetede karikatüristlik yapan, ardından Batı Avrupa’daki müze ve galerilerde ressam olarak çalışan bir sanatçıydı. 1982 yılında siyasi nedenlerden dolayı Yugoslavya’yı terk ederek İsviçre’ye sığınıyor ve 1994’ten beri Toskana – Lucca’da yaşıyor.
2000’li yılların başından itibaren çizgi roman dünyasına adımını atıyor. Pek çok albümünde Vincent Van Gogh , Hokusai ve Toulouse-Lautrec gibi bazı sanatçılarının resimlerini ustaca yorumluyor. Çok yetenekli bir çizim sanatçısı olan Smudja, çizgi roman çalışmalarıyla aynı zamanda resim tarihinin de uzmanı olduğunu kanıtlıyor.
Smudja, 2003’ten 2019’a kadar olan dönemde Fransız Delcourt yayınevi için 11 orijinal çizgi roman albümü yayınladı. Bunların arasında Cabaret Muse (2007-2008), Vincent ve van Gogh – Trois Lunes (2011) gibi çizgi roman albümleri yer alıyor. Ayrıca, Sanatın İpliği (2012-2015), Mausart (2018) ve Mausart Venedik’te (2019) albümlerini de saymalıyız.
Ivana Smudja
1986 Novi Sad doğumlu olan Ivana Smudja 2009 yılında Lucca Sanat Lisesi’nden, ardından da Milano’daki Avrupa Tasarım Enstitüsü’nden mezun oluyor. Sanatçı şu an, müzik video klipleri ve kısa filmlerin yönetmeni olarak çalışıyor.
Ünlü Ressamlar Toplu Halde.
Resim Sanatı Tarihi
Lascaux mağaralarından başlayarak, Leonardo da Vinci , Michelangelo, Dürer, Velázquez, Bruegel, Rubens, Rembrandt, Vermeer, Turner, Munch, Picasso ve daha pek çok sanatçının yalnızca yaratıcılık arayışlarını değil, aynı zamanda günlük yaşamlarını da göreceğimiz bir çizgi roman var karşımızda bu kez. Başyapıtların nasıl doğduğunu, hangi gizemleri ve sırları sakladıklarını ilk elden öğreten bir çizgi roman. Bu uzun yolculuğun rehberleri genç Luna ve kedisi Vincent . Kitapta anlatılan farklı olayların birbirine bağlanmasını sağlayan şey ise bir kırmızı iplik !!!
Kitaptaki her sanatçı bölümü , sanatçının kısa özgeçmişinin yer aldığı , yine Gradimir Smudja’nın çizimi görülen iki sayfayla başlıyor. Bu özgeçmiş bilgilerinin bulunduğu sayfalardaki sanatçı çizimleri , çeşitli karakteristik özellikleri yansıtması nedeniyle, tıpkı çizgi roman bölümleri kadar ilgi çekiyor. ( Özellikle Picasso’yu bir ‘’ matador ‘’ olarak gösteren resim , iyi bir örnek ) Tüm çizgi roman bölümleri adeta , hem araştırma hem de çizim açısından üzerinde çok uğraşılmış paneller geçidi . Okur , Lascaoux mağara resimlerinde , Michelangelo’nun başyapıtı diyebileceğimiz Sistine Şapeli’nde ya da örneğin bir Delacroix tablosunda hep aynı titizlikte hazırlanmış renk cümbüşüyle karşılaşıyor. Üstelik bu tablolar canlanmış durumda. Yani, çok iyi bildiğimiz tablo görüntüleri, sanki bir animasyon filmi izlercesine, çeşitli diyaloglarla zenginleştirilmiş olarak birer birer , kronolojik sırayla karşımıza çıkıyorlar ve de kırmızı iplikle bizleri izlediğimiz konudan bir başka konu ( sanatçı ) dünyasına çekiyorlar.
Okuyucu başyapıtları ve sanatçılarını tanırken, Smudja’nın yorumlarıyla eserin ortaya çıkış sürecindeki olaylara da tanık oluyor.
Ivana Smudja senaryoyu yazarken, metinler anekdotlarla dolu, kısa hikayelerle sanatçılara veya tablolara çok sayıda selam vermiş. Ancak, benim için esas şaşırtıcı olan, her sanatçının resim stilini Smudja’nın yeniden üretmesi oldu! Smudja resimleri, konu edindiği sanatçıyla aynı tarzda yapmış, ama kendi mizahi uslubunu yansıtmış.
Romanın senaryosu Gradimir Smudja‘nın sanat eleştirmeni kızı Ivana tarafından yazılmış. Kitap, Belgrad Uygulamalı Sanatlar Fakültesi’nde sanat tarihi profesörü Aleksa Celebonovic’e ithaf edilmiş.
Kapak resminin 20. yy. başlarındaki bir reklam posterinden ( Ripolin ) esinlenilerek ortaya çıktığı belirtildi. ( Resim , çeşitli ülkelerde sergi afişi olarak da kullanıldı. )
Kitap ilk olarak Fransa’da Delcourt yayınevi tarafından iki cilt halinde yayımlandı. İlki 2012’de, ikincisi ise 2015’te çıktı. Sırbistan’da System Comics tarafından 2015 yılında 200 sayfalık ayrı bir cilt olarak yayınlandı. Çizgi romanın devam sayfaları Sırbistan’da Politikin Zabavnik dergisinde yayınlandı.
Kitabın sayfalarındaki resimlere bakan okur , çizgi roman dilinin önemine her sayfada yeniden tanık oluyor.
Sanatçının çalışmaları hakkındaki bilgileri kendisinden dinleyelim .
Gradimir Smudja’nın Sanat Çalışmaları
( Smudja Yugoslav olduğu ve şu anda ailesiyle birlikte İtalya’da yaşadığı için , Fransızca ya da İngilizce’yi çok iyi bilmediğini söylüyor. Bu nedenle sorular Fransızca olarak soruldu, kızı İngilizce’ye çevirdi, bir diğer yardımcı da Gradimir için İtalyanca’ya çevirdi !!!)
‘’ Çizim yapmayı gerçekten seviyorum ve çizgi romanlara karşı büyük bir sevgim var. Her zaman bir BD yazarı olmayı istemiştim ama bunu ancak 2002’de ( Van Gogh’la ) yapma fırsatım oldu. Çünkü o zamana kadar resim, karikatür ve illüstrasyon gibi her zaman yapacak başka işlerim vardı. Çizer olarak çalışmalara başladıktan sonra, bir günlük dergide 4.000’den fazla çizimim yayınlandı . Kişisel bir sayfam ve aynı zamanda ön sayfadaki siyasi yorumlarım vardı. Ancak Miloseviç başkan olarak aday gösterilir gösterilmez dergiden ayrılmaya karar verdim. Montreal’de, Tokyo’da, Belgrad’da tasarımcı olarak pek çok ödül kazandım. Ayrıca Almanya’daki müzelerde, İsviçre ve İtalya’daki bazı galerilerde çalıştım.
BD dünyasına girmeden önce İsviçreli bir galericinin yanında ressam olarak çalışıyordum. Resim yapmanın tüm tekniklerini, stillerini öğrendim.
Bu kitabımda hikayenin gerçekten özgün olması için, kızım Ivana’dan, tıpkı kitaptaki kız Luna gibi, tarih öncesi ressamlar Leonardo, Velasquez, Goya, Rembrandt ile doğrudan karşılaşmalarındaki izlenimlerini anlatmasını istedim… Onun değerli anlatım yardımı o kadar samimi ve sıradışıydı ki . Bütün hikayeler farklıydı, tıpkı bütün ressamların birbirinden farklı olduğu gibi. Kızın takip ettiği konu sadece onun tarafından görülebiliyor. Bu çalışmada çok şey öğrendik ve bu deneyimi okuyuculara aktarmaya çalıştık. Leonardo olmadan El Greco’nun olmayacağını, El Greco olmadan Goya’nın da olmayacağını anladık. Ve hepsi deha ve deliliğin görünmez ince bir bağıyla birbirine bağlı. Resmin büyük ustalarını açığa çıkardık ve onları sıradan ölümlüler, sıradan sorunları olan çok hassas ve kırılgan insanlar olarak okurlara sunduk. Hepsi benim için çok değerli ve özeldi. Kırmızı ipliğin Luna ve Vincent’ı 100 yıl sonra nereye götüreceğini kim bilebilir?
Çalışmalarımı yaparken , çok pahalı olan Alman yapımı özel bir suluboya kağıdı kullanıyorum. Bazen eskiz ile son çizim arasında çizimi değiştiriyorum. Eskiz, daha da güzel olacak bir farkındalığı öngörmemi sağlıyor. Hazırlık çalışmaları çok önemlidir. Benim dünyam hayvanların ve insanların karışımından oluşuyor. Örneğin, önceki albümümde Van Gogh’tan daha zeki bir kedi vardı ! ‘’
Söyleşi sırasında , araştırmanın önemini vurgulayan Gradimir Smudja şu açıklamayı yapıyor ;
‘’ Örneğin, Van Gogh’la ilgili bir konu hakkında gerçekten çok az insan konuşabiliyor. Hala birçok gizem ve belirsizlikle çevrili. Tüm hayatı sırlarla doluydu. Halbuki biz çok daha fazlasını biliyorduk. Örneğin Toulouse-Lautrec hakkında, özellikle de uzun süre “genelde” yaşadığı için kadınlarla olan ilişkisi hakkında… (gülüyor.) Van Gogh’un tarzında çalışmak için çok fazla eğitim aldım. Ama burada kendi tarzımı yeniden ürettim, özellikle sulu boyayla çalıştığım için. Ayrıca sahnelemeye, kompozisyonlara, renk seçimine vb. kendi duyarlılığımı mümkün olduğunca entegre etmeye çok zaman harcadım. ‘’
‘’ Bence Van Gogh, Monet, Lautrec günümüz resim sanatının hangi doğrultuda olduğunu görselerdi gerçekten şok olurlardı ! Resimde yaratıcılık kalmadı ve dünya fazlasıyla yapaylaştı. Günümüzün Van Gogh’u, Photoshop’un en iyi ve en yeni sürümüne sahip olan kişidir.
Bir sürü iyi sanatçı var . Ama, genellikle eserlerin sanatçılarının kim olduğunu hatırlamıyorum. Bunun yerine, kitabın kendisinden bahsetmeyi tercih ediyorum Örneğin; Trois Ombres [Cyril Pedrosa], Maus [Art Spiegelman], Küçük Vampir [Joann Sfar].
Başka hobilere vaktim yok, çok çalışıyorum ve resim yaparken müzik dinliyorum. ‘’
Gradimir Smudja verdiği başka bir röportajında ; çizgi romana Sırp sanatçı Sava Sumanovic ve Rus sanatçı Ilya Repin‘i de dahil etmek istediğini , ancak romanın ‘’ Batı Avrupa Sanatı ‘’nın kısa bir tarihi olması amaçlandığı için sonuçta bunu yapamadığını belirtti .
Kitap Hakkında Yorumlar
Kitap hakkında ‘’ as andreas ‘’ takma adlı bir Rus okur şu yorumu yapmış ;
‘’ Çok güzel ve eğitici bir çizgi roman. Luna ve kedisi Vincent ile birlikte bir yolculuğa çıkıyoruz ve her sanatçının hayatına bakıyoruz, bu yolculukta sanattaki en önemli olayları öğreniyoruz. Sanatçıların her biri bize hikâyesini anlatıyor, deneyimlerini paylaşıyor ve resmin sırlarını ortaya çıkarıyor. Sanatın çağlarını gezmenin yanı sıra büyük sanatçıların biyografilerini de öğreniyoruz.
Bu okuma yolculuğu beni tüketti ! Çizgi romanın inanılmaz illüstrasyonlarını okumak ve hayran olmak çok ilginçti. Her hikayede trajedi ve mizah vardı, bu da okumayı eğlenceli hale getiriyordu. Francisco Goya’nın, sanatçının dış dünyayla iç çatışmasını anlatan hikayesi beni büyüledi. Bu çizgi romanı okurken çok eğlendim ve pek çok yararlı bilgi edindim. Sevgili Jean-Leon Gerome’un hikayesini bulamadığım için elbette üzüldüm. ‘’
İtalyan PAFF Çizgi Roman Müzesi Açıklaması ise şöyle ;
‘’ Sırp uluslararası çizgi roman sanatçısı Gradimir Smudja’nın hazırladığı yüz parçalık sergisi . Sergi, ustalık, ironi, canlılık ve hikayeye olan koşulsuz tutku aracılığıyla, en önemli sanatçılar eşliğinde sanat tarihi boyunca komik bir meta yolculuğun izini sürüyor. Gradimir Smudja’nın son derece rafine tarzı, detaylara olan sonsuz ilgisi, alıntılara olan sevgisi ve tablolarının birçok düzeydeki yorumlanmasına sanatın ve onun eğilimlerinin sevecen ve derin bir vizyonu eşlik ediyor. Smudja, karakterleri sayesinde Avrupa sanat tarihinin en önemli yüzyıllarını izliyor, sanatın ayırt edici özelliklerini ve anlamlarını öğretiyor ve mitlerini çürütüyor.’’
Smudja’nın Diğer Çalışmaları
” COVID’den önce bazı eskizler çizmiştim. ABD’de George Floyd ve protestolar, Donald Trump nedeniyle çok zor bir dönemdi. Benim için Jesse Owens büyük bir şampiyon, sonsuza dek Olimpiyat şampiyonu olacak . Bir yıldan fazla bir süre storyboard üzerinde çalıştım ve Futuropolis adında harika bir yayınevi buldum ve bu çalışmayı ona sundum. Her geçen gün daha fazla ayrıntıyla zenginleştirdiğim anlatımımla eksiksiz bir storyboard oluşturdum. Bu storyboard için 2000’e yakın eskiz yaptım ”.
Yukarıda sanatçının Jim Hendrix ve Bob Dylan çizimleri görülüyor.
Yazı boyunca, ünlü sanatçıların eserlerini gördük. Son bölümde, sanatçının farklı çalışmalarını gözden geçirelim.
Son olarak Smudja’nın çeşitli ressamlara mizahi bakışını anlamak için, yine çizim örneklerine bakalım.
NOTLAR
Kitaplara, iki cilt olarak libgen sitesinden ulaşılabiliyor. Eser, dilimize çevrilmiş olarak ‘’ Resim Sanatının Tarihi ‘’ adıyla Alfa Yayınları’ndan ülkemizde yayınlandı
YARARLANDIĞIM KAYNAKLAR
Art – Robert Cumming 2001
https://www.danas.rs/kultura/nikada-nisam-crtao-protiv-svojih-ubedjenja/
https://www.pordenoneturismo.com/en/exhibition-paff-pordenone-2019/
https://www.editions-delcourt.fr/auteurs/smudja-gradimir
https://www.chicchediviaggio.it/gradimir-smudja-al-paff-di-pordenone/
http://www.bdparadisio.com/intervw/smudja/smudja.htm
https://www.gloskultury.pl/po-nitce-do-klebka-ivana-i-gradimir-smudja-z-biegiem-sztuki-recenzja/
ÇizgiRomantik 