‘’USTA CONAN ÇİZERİ‘’ NİN YILLAR SONRA
DİKKAT ÇEKEN DÖNÜŞÜ
BARRY WINDSOR-SMITH ve

MONSTERS

Hazırlayan: eankara

Monsters ; Nazi biyogenetik mühendisliğinin kalıcı psikolojik etkilerini ve İkinci Dünya Savaşı sonrası Amerika’daki sosyal gelenek ve değerleri konu alan siyah beyaz bir çizgi roman.
Kapaktaki görüntü Victor Hugo’nun ünlü eseri ‘’ Notre Dame’ın Kamburu ‘’ romanındaki Quasimodo ‘’yu çağrıştırsa da, sayfalar karıştırılıp maceranın içine girildiğinde, ‘’ Biyogenetik Denemeler ‘’, ‘’Nazi Bilim Adamları ‘’ gibi kavramlarla bu kez ‘’ Hellboy ‘’ u hatırlıyoruz. Ama, önemli bir fark göze çarpıyor; bu macera daha karanlık , ‘’ toplumun ‘’ çürüme ‘’ özelliği daha hissedilir durumda.

Sanat eserini üretme faaliyetinde yetenek önemli olduğu kadar , aynı zamanda emek de önemli. Geçenlerde bilgisini edinince hem şaşırdım, hem de hayranlık duydum! ‘’ Gülün Adı ‘’ filminin yönetmeni Jean-Jacques Annaud , filmin çekileceği manastırı, Umberto Eco’nun romanına sadık kalmak için , 1 yıl boyunca aramış. Ayrıca, yanan kandillerin duvara bıraktığı islere ait görünümlerinin gerçekçi olması için , uzun bir süre laboratuvar deneyleri yaptırmış! Bu yazının konusu olan Monsters da, sanatçısı açısından uzun, çok uzun sürede, büyük emekle ortaya çıkartılmış.

Conan maceralarının renkli versiyonları da güzeldir ama, benim için siyah beyaz Conan kareleri daha bir güzeldir ! Hele Buscema imzalı olurlarsa ! Ama, Buscema dışında beni heyecanlandıran Conan çizerleri de var. Bunlardan biri, Monsters kitabının sanatçısı Barry Windsor Smith. Zaten, kendisinin dünya tarafından tanınmasını, daha çok Conan maceraları çalışmalarına ve Wolverine’in Weapon X’ine borçlu.

Barry Windsor Smith’in Sanat Faaliyetleri
Smith’in ilk çalışmaları 1967’de yayınlanıyor, bir çok çizgi romanlar, sanat eserleri ve hikayeler yaratıyor. Smith, Barbar Conan’ın ilk yirmi dört sayısının yirmi ikisini çizerken dikkate değer sanatsal evrim geçirmiştir.

Jack Kirby‘den ilham almaktan vazgeçen sanatçı, Amerikan çizgi romanlarında pek bilinmeyen, düşünceli bir dinamizm, sanat ve tasarım tarzı geliştirdi.

1970 yılında Çizgi Roman Sanatları Akademisi’nin ’’ Üstün Yeni Yetenek ‘’ dalında ödülünü ve Conan’la hem 1971’de, hem de 1972’de ‘’ En İyi Devam Eden Film ‘’ ödülünü kazandı. 

Çizgi Roman Sanatçısı Tim Perkins‘in Smith hakkında anlattıkları, onun sanatçı kişiliğinin detay bilgilerini veriyor;
‘’ Barry’nin bu kitaplardaki çizimleri inanılmaz derecede ayrıntılıydı ve diğer sanatçıların çoğu okuyuculara aksiyon ve dinamikler vermeye devam ettiğinden, o zamanlar tüm gelenlere karşı kafa kafayaydı, ancak onun ultra ayrıntılı kalemi ve mürekkebinden tamamen farklı olarak tipik bir çizgi roman formundaydı. İş, Conan hikayelerinde de görüldüğü gibi, Barry’nin karakterler arasındaki incelikli etkileşimi beni de işin içine çekti. (… ) Karakterleri kavga ettiğinde etrafa kan sıçradı. Ejderhaları bile Dinozorlarla benzerlik taşıyor, bu da klişe canavarlar yerine masalların gerçekçiliğini artırıyor.

Benim düşünceme göre Barry’nin çalışmaları o zamanın çizgi romanlarını geride bıraktı ve Conan üzerine yaptığı son çalışmanın ardından Marvel salonlarından yeni bir proje için ayrıldı ve 1974’te çizgi romandaki popülaritesinin zirvesindeyken bu alanı terk etmeyi seçti. Çalışmanlarının sanatsal sınırlamalarından memnun olmadığı için, daha kişisel ifade yollarını seçti ve tekil illüstrasyonlar yaratmaya başlayarak kendi şirketini kurdu. (…)

1999’da otuz yılı aşkın bir süredir yaptığı resim ve çizimleri bir araya getiren fantastik bir şekilde üretilmiş kitap serisi yayınladı.

Barry’nin Opus kitapları, Adastra, Storyteller ve Conan Koleksiyonları gibi eserleri Birleşik Krallık’taki stüdyomdaki kitap raflarımı süslüyor ”

Smith , sanatla dolu geçen yıllarına bir çok eser sığdırdı. Kariyeri boyunca Avengers, X-Men, Wolverine gibi Marvel serilerini yazıp çizmişti. Ama, tam 15 yıldır , suskundu. Belki de, göreceğimiz gibi tesadüfler bu suskunluğu bozdu.

Yıl 1984, Barry Wİndsor Smith bir Hulk macerası yazar; Thanksgiving. Ancak, Bill Mantlo’da benzer bir Hulk macerasının yazdığı görüldüğünde, Windsor’un projesi askıya alınır, geçen zaman içinde Mantlo’nun projesi piyasada raflarda yerini alır. Bu olaydan sonra, Wİndsor ile Marvel firmasının yolları ayrılır.
Akla şu soru geliyor, ‘’ Windsor Smith’in Hulk macerası neden yayınlanmadı, yayınına engel olan şey ne idi ? ‘’

Bu soruya Alex Bialy (stüdyo yöneticisi) şu cevabı veriyor ;
‘’ Monsters, 1984 yılında bir Hulk kitabı olarak başladı ve Marvel, ikincil karakterlerden biri sadece ‘lanet olsun’ kelimesini söylediği için onu yayınlamadı ! ‘Tanrım’ diyebileceğini ve ‘lanet olsun’ diyebileceğini ama ‘lanet olsun’ diyemediğini söylediler. Bu sadece Jim Shooter’ın (1984’te Marvel’ın başkanı) düşüncesi değildi. Çünkü bunu yaklaşık üç yıl önce Bobbie Chase’e (Marvel’da editör) götürmüştük ve o da maceranın harika olduğunu, ama yayınlamayacağını söyledi. Hepimiz üzüntüyle kafamızı salladık. ‘’

Smith, pes etmez. Daha sonra hikayeyi genişletir, baş karakteri farklılaştırır ve Marvel olmadığı için, Dark Horse ya da DC gibi şirketlerde yayınlanmasını dener. Tüm bu denemeleri sonuçsuz kalır. Ama, yıllar sonra , bu proje son durumuna ulaşmış bulunuyor, 40 yıla yakın süre sonrasında !!
Fantagraphics firması macerayı ; “Kısmen aile draması, kısmen casusluk hikâyesi, kısmen de metafizik bir yolculuk. Özetle, Amerika tarihinin iki jenerasyonunu kapsayan ve kahramanların içten portresini çizen epik, politik bir macera ‘’ olarak tanımladı. Canavarların çoğalıp bir taraftan gerçek ve bir taraftan mecaz olarak hikayeye katkı yapınca , gerilimin daha da arttığı görülüyor.

Diyalogların akıcı ve inandırıcı olduğu , ama 300’ü aşkın sayfalık çizgi romanın okunmasının ‘’ sindire sindire ‘’ olması gereken, yorucu bir faaliyet olacağı belirtiliyor. Yaklaşık 50 yıllık bir tecrübenin , her sayfaya yayıldığını düşünmek bir çizgi roman sever için güzel bir duygu .Tamamen elle uygulanmış çizimler, tempoyu hiç düşürmeden sürekli okurun ilgisini çekme başarısını gösteriyor.

Barry Windsor Smith’in Kendi Açıklamalarıyla Sanat Yaşamı
Windsor’un konu hakkındaki , 1960’lardan başlayan açıklamalarına bakalım ;
‘’O zamanlar İngiltere’de yapabileceğiniz tek büyük şey rock and roll yapmaktı ki bu da benim için bir seçenekti, ama ben çizgi roman yapmayı seçtim. (…)
1968’de X-Men #53’ü ilk çizdiğimden bu yana , Steranko’nun kısa vadeden hemen sonra pek çok yol kat etmiş olsam da, başıma pek çok şey geldi; yeterince uzun süre hayatta kalırsan elbette kişisel şeyler olur. Ama, sanata dair algılarımdan, ihtiyaçlarımdan, beni tatmin eden şeylerden, hatta sanatın ne olduğundan bahsediyorum. Bunu kendi içimde süzdüm . Daha iyi bir insan, sözü ve resmi gerçekleştirme yeteneğine sahip bir sanatçı olarak ortaya çıktığımı düşünüyorum. Bugün sahip olduğumu varsaydığım tüm bakış açıma rağmen, onu artık 60’lardaki eski çizgi romanları okumak için kullanamıyorum, Stan Lee’nin yazdıklarını okuyamıyorum, okumaya çalışırken gözüme sıcak sopalar yemek gibi !

Ama Stan Lee’nin bir zamanlar içimden akıp giden ve heyecan verici, canlandırıcı, tarz sahibi olduğunu düşündüğüm yazıları vardı. Ama bugün bunların tek bir balonunu bile okuyamıyorum.

Ama yine de Jack Kirby’nin sahnelemesi, çizimi, draması ve doğal zekası benim algıma göre gerçekten azalmadı. Aslında bazen bundan daha çok keyif alıyorum! Her ne kadar bunlar mavi taytlı imkansız kahramanlar olsa da. Bir Picasso’ya baktığınız zaman yaptığınız gibi bu saçmalıkları görmezden geliyorsunuz. İnsanların başının sol tarafında üç gözün olmadığını biliyoruz. Picasso’nun bunu yapmasının bir nedeni var. Çıkarımının, soyutlamanın ve düşünce sürecinin bir nedeni var. Kirby hâlâ direniyor! O lanet harika adam hâlâ direniyor! ‘’

‘’ Yazdığım ve çizdiğim hikayelerimin çoğu hiç yayınlanmadı. Kesinlikle neredeyse hiç yayınlanmadığım 80’li yıllarda, yazıp çizdiğim tonlarca malzeme ortaya çıkarıyordum.

Storyteller’da gördüğünüz zanaatı, halk tarafından daha önce görülmemiş tüm o çalışmalardan öğrendim. Storyteller ‘ı kesinlikle bugünlerde çizgi romanlarda yaygın olan, bu sözde ciddi anti-kahraman saçmalıklarına karşı bir panzehir olarak yaratmadım . Bu sadece tesadüftü. Karakterlerini uzun zaman önce, 80’lerin başında aklıma getirmiştim. Hem ciddi, hem de aptalcaydı. Ama, Amerikan çizgi romanlarından farklı bir referans çerçevesinden geliyordu. Storyteller ‘daki karakterlerin hepsi kendi hayatlarını ve kişiliklerini üstlendiler. Sefil bir şekilde başarısız olmama ve aynı sayfada bir şeyle zafer kazanmama izin verdim.’’

‘’ Conan’ı bulduğum için şanslıydım, böylece pelerin ve tayt giymeyen bir adamla süper kahramanlar çizmek zorunda kalmadım. Bu hikayelere daha fazla hümanizm katabildim, çünkü o uçmuyordu, her şeye kadir değildi ya da parmaklarından çıkan okları ateşlemiyordu. Yani bu benim için iyiydi. Sahayı terk etmem, özgürlüğüme yönelik tamamen idealist bir hareketti. Marvel’da, anlamsız ve ikiyüzlü olduğunu düşündüğüm editoryal ve ticari olarak yerleştirilmiş politikalar tarafından kısıtlandım.

İşte Marvel’da uğraştığım şeylerin saçmalığını açıklayabilecek küçük bir anekdot – Son Conan kitaplarımdan birinde, eğer doğru hatırlıyorsam Conan’ın bir kadına ve bir araç olarak duyduğu ilgiden dolayı hayal kırıklığına uğradığı kısa bir sekans tasarladım. Hayal kırıklığı ve kızgınlık duygusunu arttırmak için Conan’ı takip eden ve ona havlayan bir sokak köpeği vardı. Sonunda Conan kahrolası şeye tekme atıyor ve o da kaçıyor. Bu sekansı doğrudan kendi deneyimimden yarattım.‘’

‘’ Yaklaşık 30 yılı aşkın bir süredir yayıncıların yalnızca değişen derecelerde kötü niyetli olduklarını gördüm. Ancak Mike Richardson henüz bana verdiği sözleri tam olarak yerine getirememiş olsa da, şu anda tanıştığım en samimi yayıncı olduğunu söylemeliyim. Stan Lee öyle bir şovmendi ki, onu kapaklarınızdan birinde tasvir ettiğiniz gibi bir karnaval çığırtkanıydı, onun gizli numaralar yaptığına ve megafon abartısına inanırsanız paranızın asla karşılığını alamayacağınıza şüphe yoktu. ‘’

Smith’in Monsters Kitabı Hakkında Açıklamaları
Smith’in sanat hayatının geçmişinin detaylarına değinmesinden sonra Monsters kitabıyla ilgili görüşlerine bakalım. Oldukça ilginç şeyler söylemiş. Farklı dönemlerin farklı tercihleri olduğuna dikkat çekerek, günümüzün sanat ortamı için gerçekçi bakış açısının önemini vurgulamış.

‘’ Her neslin kendi tercihleri ​​ve özel favorileri vardır. Conan 1970’lerdendi. Diğer çalışmalarımı da farklı dönemlerden hatırlayan hayranlar var. 
Weapon X’i yaratmam 20 yıldan biraz daha uzun bir süre öncesine dayanıyor, ancak hâlâ hikayenin onlar için ne kadar önemli olduğunu söyleyen hayran mektupları alıyorum.

Monster Kitabından örnek kareler

Gerçek şu ki Monsters’ı Weapon X’i yarattığım dönemde yazıyordum . Uzun yıllar Monsters üzerinde çalıştım ve onu sayısız kez yeniden yazdım ve yeniden çizdim. Kişilikleri hikayeyi ele geçirmeye başlayan, güçlü bir şekilde tanımlanmış karakterler yarattım. İyi bir hikaye yaratmanın anahtarının onların istek ve arzuları olduğuna inanmam gerekiyordu. Canavar hiçbir zaman tamamen konuşmadı. İlk başta, diğerlerine yanıt olarak homurdanmasını sağladım. Pre-Raphaelite tablosu gibi yüksek detaylara sahip kareler yarattım. ‘’

Kitap Hakkında Çeşitli Kişilerin Görüşleri

Roque Briones ( İspanyol çizgi roman fanatiği ve çizgi roman kulübü sahibi ) kitap için şunları söylemiş ;
‘’ Tüm zamanların en sevdiğim Marvel çizgi romanlarından biri Barry Windsor-Smith’in Weapon X’idir ; Wolverine’in kökeninin öyküsünü ilginç ve yaratıcı bir şekilde anlatan ve ilk ortaya çıkışlarından bu yana “başlangıç ​​hikayesi” süper kahraman çizgi romanlarını rahatsız eden kinayelerin çoğundan kaçınan bir çizgi romandır. anlayışı. Bay Windsor-Smith’in, reddedilen bir Hulk hikayesi olarak başlayan, yirmi yıldır yapım aşamasında olan başyapıtı Canavarlar’ı nihayet bitirdiğini öğrendiğimde duyduğum sevinci tahmin edebilirsiniz . Bekleyişe değdi. Bu kitap okuduğum en iyi çağdaş çizgi romanlardan biri. (… ) Hikaye, Amerikan kültürünün savaş ve istisnacılıkla şekillenen birçok yönünü eleştirme konusunda harika bir iş çıkarıyor. Bay Windsor Smith, hikayesini farklı bakış açılarından anlatıyor ve ana karakterin kim olacağına dair çok az ipucu veriyor. (…) Monsters’ı, amacını ifade etmek için gereken asgari çabayı gösteren başka bir savaş karşıtı çizgi roman olarak göz ardı etmek kolay olurdu . Ancak gerçek şu ki bu kitap, Amerikan kültürü, şiddet ve insanlığın doğası üzerine birçok katmandan oluşan yorumlardan oluşan karmaşık bir kitap. Bu kitabı eski bir hikayeye yeni bir bakış açısı arayan, herkese ya da aşırı alaycı olmayan, düşünce dolu ve karanlık hikayelerden hoşlanan herkese tavsiye ederim.’’

Windsor Smith’in çizgileri, kendisinin de belirttiği gibi karanlık bir hikaye ( bir bakıma noir ‘ de diyebiliriz) oluşmasında oldukça belirleyici olmuş. Sanatçı aslında ‘’ çürüme ‘’ hissini okura hissetiriyor.

Karen Berger. Eser hakkında , bir başka düşüncesini açıklayan kişi ( Vertigo’nun yönetici editörü ) ;
‘’ Hem sanatsal açıdan hem de Barry’nin üzerinde çalıştığı temalar açısından hayret verici bir çalışma. Aile içi şiddeti dürüstlükle ele alıyor. Bu kitap önemli bir konu hakkında çizgi roman pazarının hem içine hem de dışına ulaşma potansiyeline sahip. Windsor Smith, kariyerinin önemli bir bölümünü diğer çizgi romanların yapıldığı gibi çizgi roman yapmamaya adadı. Bu bir örnek olmalı. ‘’

Windsor Smith’in üzerinde çalıştığı , henüz yayınlanmayan yeni eserinin bir Superman macerası olduğunu belirtmekte yarar var. Yukarıda , bu eseriyle ilgili bir çizim görülüyor. Süpermen’in DC için çok önemli, lisanslı bir karakter olduğu için, bu projenin yavaş ilerlediği açıklanıyor.

Ve Neil Gaiman’ın kitap üzerindeki görüşlerini okuyacak olursak, kendisini kitabın hazırlık aşamasında okuyan şanslılar arasında olduğunu öğreniyoruz. Düşünceleri şöyle ;
‘’ Barry Windsor-Smith otuz yılı aşkın süredir  Canavarlar üzerinde çalışıyor . Neredeyse yirmi yıl önce bitmemiş bir versiyonunu okudum ve hikaye anlatımının gücü ve inceliği, aile ilişkilerinin dürüstlüğü, hikaye anlatımının gücü ve inceliği karşısında şok oldum ve hayrete düştüm. Bunun, anlatmak zorunda olduğu hikayeyi anlatmak için çok fazla şeyi açığa çıkarmaya ve çok derinlere inmeye istekli biri tarafından yaratıldığını hissetmek, bunun tamamlanmış olması ve dünyaya yayınlanacak olması hepimiz için gerçekten heyecan verici bir şey. ‘’

Diğer bir ünlü çizgi roman sanatçısı Alan Moore’a adanmış sitede de Smith’in Monsters eseri konusunda övgü dolu açıklama bulunuyor. Sitede önce Smith’in , Alan Moore hakkında yaptığı bir açıklama okunuyor.

https://alanmooreworld.blogspot.com/ ( adresinden barry windsor smith maddesinden ulaşılabilir. )

‘’ Alan Moore’un MARVELMAN’inin zekası ve öngörüsü beni çizgi roman alanına geri döndürmekten sorumluydu. Bu yüzden onu sevmekle nefret etmek arasında kaldım. Alan’ın 1970’lerden günümüze ABC çizgisiyle yaptığı tüm çalışmalara hayran kaldım. ‘’
Daha sonra da , Smith’in Monsters kitabı hakkında şöyle açıklama yapılmış ;
‘’ BWS’nin 35 yıllık bir başyapıt olan yeni kitabı Canavarlar’ı şiddetle tavsiye ediyorum .’’ 

Fantagraphics yayıncısı Gary Groth‘un Windsor-Smith ile uzun bir geçmişi var. Groth, “Barry’yi 50 yılı aşkın bir süredir tanıyorum, dolayısıyla bugüne kadarki en büyük ve sanatsal açıdan en olgun eserini yayınlamak benim için kişisel ve profesyonel bir dönüm noktasıdır ve bu önemli çalışmayı bize emanet ettiği için ona minnettarım.” diyor.

Son olarak kitap hakkındaki yorumlar için , Burak Soyer’in açıklamalarına bakalım
‘’ Barry Windsor-Smith’in çizgi roman kariyerine – tepeden – başladığını söylesek yanılmayız sanıyorum. 1969 yılında tıfıl bir çizgi roman aşığı olarak X-Men ve Daredevil gibi Marvel karakterlerini çizerek başladığı kariyerinde ani bir sıyrılmayla bu sefer Conan’ı çizmeye başladı. Kendine has tekniğiyle çizgi roman dünyasına yeni bir tarz kazandıran Windsor-Smith çizgilerle örülü bu dünyada hem ustalarının hem de okurlarının takdirini topladı ve sayısız ödülün de sahibi oldu.

Bernie Wrightson, Mike Kaluta ve Jeff Jones gibi yeni kuşak sanatçılarla birlikte bağımsız bir yol seçen Windsor-Smith, 90’lara gelindiğinde tamamen kendine ait, The Freebooters Young Gods ve The Paradox-Man isimli çizgi romanları yayımlandı.

1999 ve 2000 yılında ise Fantagraphics tarafından Opus Vol 1 ve Opus Vol 2 adıyla iki tane otobiyografik kitabı yayımlandı. Barry Windsor-Smith uzun bir aradan sonra “Monsters” ile tekrar çizgi roman hayranlarının karşısına çıktı. Windsor-Smith savaşa dayandırdığı yıkımları teker teker ortaya çıkarak “Monsters”ı, insanın en tuhaf ve karanlık köşelerinde gezdiriyor.

Arada sırada çıktığı “gerçek üstü” boyutla da kafaları allak bullak eden “Monsters” 365 sayfalık, her yönden yoğunluğu yüksek bir serüven ortaya koyuyor.’’

Not : Monsters , 2023 yılında Karakarga Yayınları tarafından, Emre Yavuz çevirisiyle ülkemizde Türkçe olarak yayınlanmıştır.