MAYARİ GÖREVİ

Lal Aylık 169-170-171. sayı
Orijinal. 375-376-377. sayı
Yazan. G. Nolitta
Çizen. Domenico ve Stefano Di Vitto kardeşler
Kapak. R. Diso
İlk Yayın Tarihi. Temmuz/Kasım 2006
Öykü toplam 367 sayfa

Öykü: Mister No bir kez daha kendisini tehlikeli bir iş için, bir grup adama rehberlik ederken bulur. SS’i kurtarmak için yaptığı anlaşma gereği, şef Kamanau’yu aramaya, Amazon ormanlarının derinliklerine giren bir keşif gezisine rehberlik etmeyi kabul etmiştir. Keşif gezisini düzenleyenlerin amacı, Waimiri-Atroari yerlilerinin, toprakları üzerinde yeni bir ‘Asfalt Hançer’in uzanmasına izin vermeye ikna etmektir. Ancak doğanın tehlikeleri ve vicdansız insanların engelleri, Jerry Drake’in yürüyüşünü yavaşlatır. Kızılderili İşleri Bürosu’nun eski ileri karakolu Mayari’nin kalıntılarının altında gerçekte ne yatıyor? İndios’ların topraklarını ele geçirmeye çalışan insanlar ve kalbindeki ıstırapla Kamanau, tarif edilemeyecek derecede berbat bir karar öncesindedir. Waimiri-Atroari topraklarından geçecek yol konusunda ne yapılacağı konusunda taban tabana zıt düşünen Kamanau ve oğlu Taboka arasındaki, için için yanan çekişme, trajik bir şekilde sonuçlanma tehlikesiyle karşı karşıyadır…

Özellik: ‘Birşeyler Değişti’ serisinin en uzun öyküsü. Senaryosunu Guida Nolitta‘nın yazdığı öykü toplam 367 sayfa. Çizimlerini de Di Vitto kardeşler yaptı. 158. sayıyla hayatımıza giren sevgili Tukan Kuşu bu öyküde de gevezeliğe devam ediyor. Kah gelişen olayları anlatırken, kah bir Seyahat acentesi çalışanı olarak Venezuela‘daki Santa Elena‘yı bize anlatırken, bizi gülümsetmeye devam ediyor. 169. sayıda bahsedilen Santa Elena, yerleşim merkezi olarak küçük bir yerdir. Ama çevresi doğa harikaları ile çevrilmiştir. Kitapta çizimleri olan bu harikaların fotoğraflarını basmadan geçemedik.

Sizlerde farketmişsinizdir ki, Mühendis Sebastiao, aktör Telly Savalas‘a çok benziyor. Hatta neredeyse ta kendisi. Savalas’ın iki filmindeki karakterin karışımı gibi. İlk bahsedeceğimiz filmi, The Dirty Dozen. Ülkemizde 12 Kahraman haydut ismi ile oynamıştı. 1967 yılında çekilen filmde sapık bir mahkum’u canlandırmıştı Savalas. Ama bu filmi seyretmemiş olanların hatırlayacağı öbür film ise, 007 James Bond On Her Majesty’s Secret Service, Ülkemizde ki gösterim adıyla 007 James Bond Kraliçe’nin Hizmetinde. 1969 da gösterime giren filmde Telly Savalas, James Bond’un düşmanı olan Spektra örgütünün başkanı, kötü adam, Ernst Stavro Blofeld‘i canlandırıyor.

Waimiri Atroari, topraklarına girmeye çalışan yabancılarla savaşan halk olarak, Brezilya‘lıların aklında özel bir yere sahiptir. Bu görüntü, hükümet yetkililerinin, otoyol inşa etme işini, yerlileri engellemek için Brezilya Ordusu’na devretmesine yol açtı. Çıkan çatışma Kinja halkının (Waimiri Atroari’nin kendileri için kullandığı isim) neredeyse yok olmasıyla sonuçlandı. Bir maden şirketinin kazılara başlaması ve topraklarının bir kısmını sular altında bırakan bir hidroelektrik barajının inşa edilmesi, topraklarının işgali ile sonuçlandı. Ancak Waimiri Atroari bu zorluklarla yüzleşti ve Brezilyalılarla pazarlık yaptı. Böylece bugün güvenli rezervasyon sınırlarını ve kültürel haklarını nispeten güvenceye aldılar.

Şu anki Kinjalar, Kolektif evin etrafına bahçelerini dikiyorlar. Bunların ötesinde av hayvanlarının alanı olan orman yer alır. Kelimenin tam anlamıyla ‘büyük ev’ anlamına gelen mydy taha ifadesi, köy üyelerinin çoğunun yaşadığı, dairesel bir formatta inşa edilen ortak konut yapısını ifade ediyor. Terim aynı zamanda köyü oluşturan alanı, hem yaşam alanlarını hem de bahçeler de dahil olmak üzere yakın çevresini ifade eder. Nüfusun artması, bahçe topraklarının tükenmesi, av hayvanlarının azalması gibi durumlarda toplumun ihtiyaçlarına göre yeni köyler kuruluyor. Mydy taha büyük nehirlerin ve mevsimlik akarsuların yakınında bulunur. Merkezi bir güç bulunmadığından her köy ekonomik ve politik özerkliğe sahiptir. Köyün ekonomik faaliyetleri avcılık, balıkçılık, tarım ve yabani meyvelerin toplanmasına dayanmaktadır.

BR-174 Manaus-Boa Vista otoyolu; artan nüfusun getirdiği işzizlik bahane edilerek, Brezilyalı ve Uluslararası sermayenin Amazon havzasına göz dikmesi ile ortaya çıktı. Popüler inanışa göre ‘vahşi’ ve ‘boş’ bir alan olan bu yoğun ormanlık alanda yollar ve yerleşimler kurma fikri Waimiri Atroari’nin itirazıyla bir süre durakladı. Ordunun müdahalesi ile kanlı bir şekilde bastırılan itiraz, inşaatın yeniden başlamasına yol verdi. Amazon’daki otoyollar genellikle maden çıkarma ve yerleşim yerlerinin ortaya çıkması görevini görüyor. BR-174’ün gerçek hikayesi şudur, Amazon’da bir yerleşim ve ormansızlaşma ağı oluşturan yüzlerce yol arasında yer alan bir otoyol.

Amazon’daki (ve hatta dünya çapındaki) birçok otoyol gibi, BR-174’e yol açmak da yerel topluluklarda büyük problemlere yol açtı. Waimiri Atroari Yerli Bölgesi, Roraima ve Amazonas eyaletlerinin buluşma noktasında bulunmaktadır ve BR 174, doğrudan onların topraklarını bıçak gibi kesecek şekilde çizilmiştir. Ortaya çıkabilecek çatışmaların çok iyi farkında olan Brezilya hükümeti, otoyolun gelişinden önce eyalet adına misyonerler ve diğer temsilciler göndererek kabileyi ‘uygarlaştırma‘ çabalarına maruz bıraktı.

BR-174’ün inşası, özellikle Waimiri Atroari Yerli Bölgesi halkına yerinden edilme ve zarardan başka bir şey vermemiştir. Karayollarının geliştirilmesi, büyük projelerin (özellikle Balbina Barajı ve Tucurui iletim hattı) verdiği zararın yanı sıra, bölgenin tekrar tekrar işgal edilmesine yol açtı.

Kağıt üzerinde BR-174, Mato Grosso’daki Caceres’ten, Pacaraima’daki Brezilya-Venezuela sınırına kadar yaklaşık 3.300 km‘lik bir yol; ancak resmi olarak bu ulusal otoyolun yalnızca yaklaşık 1.900 km’si tamamlandı. Manaus’u Amazon Nehri boyunca Pacaraima’ya bağlayan BR-174’ün büyük bir kısmı 1990’larda döşendi ancak bugün 500 km’ye yakın kısmı hala inşaat halinde.

Brezilya Kızılderililerinden, Fundaçao Nacional do İndio (Funai) adlı hükûmet kuruluşu sorumludur. Brezilya’nın her yerinde yerli halklar farklı derecelerde izolasyon altında yaşıyor. Yasadışı madenciler, çiftçiler, ormancılar ve diğer gruplar İndios’ların yaşamları ve refahları için risk oluşturuyor ve doğal kaynaklarını yok ediyorlar. FUNAI‘nin görevi, Brezilya Anayasası ve Yerli Tüzüğünde belirtilen haklarına saygı duyulmasını sağlamaktır. Çalışmaları geniş kapsamlıdır ve yetkililerin kabile topluluklarına müdahalesini isteyen Evanjelik misyoner grup ‘Hakani’ye karşı mücadele etmektedir.

Dünya üzerinde çok az şeye sahip olan Yerli halkların korunmasına adanmış tek hükümet departmanıdır. Departman, daha önce görmezden gelinen kabilelerin ölüm ve hastalıklarına tanık olmanın bir sonucu olarak Sydney Possuelo tarafından kuruldu. Possuelo, yaptığı baskılarla hükümet politikasında önemli değişiklikler yaptırdı ve bu tür gruplarla temas kurmaya yönelik önceki stratejinin yerini, İndios’ların kültürlerini koruma haklarına saygı gösterme stratejisi aldı. FUNAI kurulmadan önce, görev, 1910’da kurulan Yerli Koruma Servisi’ne (SPI) emanet edilmişti.

Mister No‘nun bu öyküsü gerçek bir olaya atıf yapıyor. Benzer bir görev 1967’de SPI’nin yerini Funai aldıktan sonra; Funai’den Gilberto Pinto Figueiredo, yerli halkı toprakları boyunca BR-174 otoyolunun inşasına hazırlamak için onlarla dostane temaslara başladı. Sonuç alınamayınca, süreci hızlandırmak amacıyla İtalyan rahip Giovanni Callieri, yolun geçişine karşı çıkan liderlerle temasa geçmek amacıyla 8 erkek ve iki kadından oluşan bir keşif gezisine liderlik etti. Keşif ekibi, 28 Ekim 1968’de Waimiri-Atroari bölgesinde hala belirsizliğini koruyan bir şekilde katledildi. Bir kişi dışında hepsi öldürüldü ve Figueiredo yeniden atandı. Öykümüzde de Mister No ve 5 kişilik ekip aynı görevi yerine getirmek için yola çıktı. Ama bir kişi, Mister No geriye dönebildi. Guido Nolitta, bu olaya bir saygı duruşu yapmış.

Öyküde, Manos Amigas isimli bir misyoner guruptan bahsedilir. İndios yerlilerine Hristiyanlık propagandası ve yardımlar yapan bir guruptur. Manos Amigas, zaman içinde yerlilere el işi ağırlıklı üretimler yapmaları için destek ve eğitim veren bir Fon’a dönüşmüştür. ABD ve Avrupa’da büyüyen adil ticaret pazarlarına çeşitli ürünler dağıtan alternatif bir ticaret kuruluşuna dönüşmüştür. İhraç ettikleri ürünler arasında seramik, mücevher, rüzgar çanları, su kabakları ve tekstil ürünleri yer alıyor. ‘Adil Ticaret’den kastettikleri, dünya ticaretini elinde tutan ve adil bir rekabeti ortadan kaldıran sisteme bir alternatif oluşturmak.

Wai-Wai’ler, Guyana ve Kuzey Brezilya’nın Karayip dilini konuşan yerli halkıdır. 1950’lerin sonlarında tanıştıkları Hıristiyanlık dışında, kültürel kimliklerinin çoğunu koruyan farklı ova ve orman halklarından oluşur. Wai-Wai’ler, Guyana‘nın merkezinde Konashen olarak bilinen bölgede yaşıyorlar. Wai-wai’lerin sayısına ilişkin çelişkili raporlar var. Ama binden daha az nüfusu olduğu kesin. Wai-Wai’nin kültürü büyük ölçüde topluluktaki kadınlara bağlıdır. Erkekler kadınların emeğine ve aile bağlarını sürdürme yeteneklerine bağımlıdır. Kadınları olmadan Wai-Wai erkekleri o kadar güçlü değildir, aile köklerden ve destekten yoksundurlar. Wai-Wai’lerin çiftçilik kapasitesi ve yeteneği büyük ölçüde yağmura ve besin açısından zengin olmayan toprağa bağlıdır. Tarımsal uğraşları pek verimli olmasa da avlanmalarını desteklemek için hala çiftçilikle uğraşıyorlar. Wai-Wai’ler avcılık konusunda çok başarılılar ve büyük avcılar olarak kabul edilirler.

İnsanlar: alb Resende, müh. Sebastio Marinho, müh. Leon Carvalho, çavuş Divaldo Pinto, Walberto Brito, Taboka, Leandro Dantas, Jacy, Marcilio, peder Bob Waldman, Deborah Waldman, Frankie, peder Heston, Boyd, Davis, Kline, Fleming, Reis Kamanua, Yarka, Coowi, alb. Braga.
Mekanlar: Manaus, Mayari, Venezuela, Santa Elena.