Maxi Özel 28
Orijinal. Maxi Special 28.
Çizgili Düşler Özel 2
GENÇ MARTİN’İN ACILARI
(HAYALİ SAYILAR)

Senaryo: Alfredo Castelli
Çizimler: Alfredo Orlandi, Lucio Filippucci, Antonio Sforza
Kapak: G. Alessandrini
İlk yayın tarihi. Temmuz. 2011

Hazırlayan. eankara

Öykü: Martin ve Java, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde ki, Monkeyshine (Maymun Şakası) isimli dev bilgisayar hakkında bilgi almaktadır. Craig, ona bu dev bikgisayarın neler yapabileceğini anlatıyor. Şahane romanlar yazabileceğini, hatta bir Martin Maystere ÇR’si bile hazırlıyabileceğini anlatır. Ve kendimizi içinde Angie’nin, Bay Dee’nin, Kelly’nin olduğu bir öykü’de buluruz. Yetmez, öyküye efsanevi matematik dahileri de katılır. Bildiğiniz yapay Zeka. Sayılar, sayılar, sayılar…
İnsanlar: Java, Craig, Bay Dee, Kelly, Angie, Pierre De Fermat, Marie-Sophie Germain, Ambrogio Negri.
Mekanlar: New York, Boston, Milano.

1650 yılı civarında çok ünlü bir matematikçi Diophantus’un Arithmetica adlı kitabının kenarına gizemli bir not düşer ; “… Cuius rei demonstrationem mirabilem sane detexi. Hanc marginis exiguitas non caperet!”. Yani, “Teoremin müthiş bir kanıtını buldum fakat burada yazacak kadar yer yok” !! Tam Martin macerası konusu değil mi? Üstelik, öyle bir teorem ki, bu matematikçinin yaşadığı 1600’lü yıllardan 1994’e kadar insanoğlunu uğraştırmıştı!!

Bu konu ve de konunun Matematik tarihi içindeki yeri, bu yazıdaki iki Martin macerasında geçiyor! İmkansız Sayılar ve Ramanujan Formülü. Yani, bu kez inceleme konusu Matematik Tarihi’nin ‘’ gizem ‘’inin yer aldığı Martin maceraları.

Bazı tanımlara göre, matematik aslında sanat , bazı tanımlara göre ise bilim dili. Matematiğin tarihi için yapılan araştırmalar, bu konunun insanlığın tarihiyle paralel düşünülebileceğini ortaya koyuyor. Yazılara dayanan, belgeleri esas alacak olursak da, Mısır ve Mezopotamya matematiğine kadar inmek gerekiyor.
Ancak, konumuzu Martin Maceraları sınırladığı için, her zamanki gibi, maceralarda ele alınan konularda; gerçeklere uymayan konuların neler olduğuna, eksik kalan noktalar varsa, nelerin bilgi edinilmeleri gerekeceğine bakmak en doğru yaklaşım olacak. Ama önce, bu maceraları oluşturan sanatçıları tanıyalım.

MACERAYI OLUŞTURAN SANATÇILAR :
Senaryo Yazarı : Alfredo Castelli
Castelli çizgi roman sanatında, bilimin yer almasına önem veren bir sanat adamıydı. Bu yazımızda , onun Matematik tarihini ele alan senaryolarından örnekler göreceğiz.

Permanete Müzesi ve geçici sergilerin yeni sanat direktörü olan Luca Rafaelli onun için şu açıklamayı yapmış;
‘’ Martin Mystère’de antik ve modernin bilimsel olarak ne kadar bir arada var olduğu görülmektedir. Ayrıca, bu Mystère’in cazibesinin anahtarlarından biri olduğunun altını çizmek isterim. Dolayısıyla keşfedilecek nesne eskidir, ama teknik moderndir. Yardımcısı tarih öncesidir ( Java, Neandertal adamı ), modern ise Martin’dir. Martin Mystere’de bir bilim adamının kahraman olduğu gerçeği ile aslında modern olduğunu görmekteyiz. ‘’
Çizgi romanda az görülen bu tür bilimsel senaryolarla, Castelli’nin eşi olmayan hayal dünyasına tanık olmanın oldukça güzel olduğunu düşünüyorum.
Çizer : Lucio Filippucci
Martin Mystere’in çeşitli matematikçilerin konu edildiği , kısa maceralar dizisinde çizer olarak Filippucci’yi görüyoruz. Sanatçı, Castelli’nin senaryolarını çizimleriyle hayat verirken , matematik tarihindeki bir çok matematik dehasını çizme imkanı bulmuş. Hepsi de ilgi çekici çizimler.
Filippucci , Castelli ve Bonelli’deki , bu tür kısa çalışmaları konusunda şunları söylemiş ;
‘’ Martin Mystère’e ilk yaklaşımım kısa bir öyküyle oldu, sonrasında Alfredo Castelli bu ekstra seri işlerini bana emanet etmeye başladı. Alfredo bu çok özel çalışmalarda çok eğlendi ve yavaş yavaş onunla aramızda çok ilgi çekici bir suç ortaklığı ilişkisi doğdu. Sonuçta tam onun istediği gibi yaptığım için mi bana emanet etti bilmiyorum, bu iş uzun süre devam etti. Şunu da söylemeliyim ki bu hikayelerden hiç sıkılmıyorsunuz, kısa oldukları için çok çabuk bitiyor ve birinden diğerine hızla geçiyorsunuz, benim için güzel bir deneyimdi, ilginç ve eğlenceli…’’

MACERANIN GRAFİK YAPISI :
Castelli’nin , senaryolarında ( Angie Sophie’nin Varsayımı, Don Ferrante’nin Kütüphanesi ) özellikle matematik dehalarına yer vermesinden hareketle, Filippucci çizimlerinde portrelerin öncelikle dikkat çektiği görülüyor. Örneklere bakalım.

FERMAT :
Fransız matematikçi Pierre de Fermat (1601-1665) muhtemelen çağının en üretken matematikçisiydi ve bazıları matematik, sayılar teorisi ya da kırılma yasası olmak üzere, bilim dünyasına pek çok katkı yapmıştı. Fermat, eğrilerin özellikleri üzerine yaptığı çalışmalarla hesabın geliştirilmesine katkıda bulundu. Bir toplama işlemi yoluyla bu eğrilerin sınırladığı alanları buldu. Fermat ve bir çok matematikçi, bilim alanı çalışmalarında ilerlemek için geometrik ve fiziksel (çoğunlukla kinematik ve dinamik) sezgilere güvendiler. Sürekli bir eğrinin grafiği için hayallerinde neler olup bittiğine baktılar. ( Şimdi bu sürece integral hesabı diyoruz. ) Fermat, kalkülüse yaptığı katkının yanı sıra kırılma yasasına da katkıda bulunmuştur. Filozof ve amatör matematikçi René Descartes ile ışığın kırılma ilkesi konusunda anlaşmazlıkları da olmuştur. Descartes, ışığın kırılmasına neden olan iki ortamdan daha yoğun olanında, daha hızlı yol aldığını söyleyerek sinüs yasasını (Snell yasası) haklı çıkarmaya çalışıyordu. Yirmi yıl sonra Fermat, bunun, doğanın her zaman en kısa yolu seçtiğini öne süren Aristotelesçi görüşle çelişkili göründüğünü fark etmiş, yansıma ve kırılmaya ilişkin bilinen yasaları çıkarmıştır.

( Fermat Prensibi: Sismik ışınların iki nokta arasındaki en kısa yolu izleyeceğini belirtir. Homojen ortamda ışının izleyeceği yol bir doğru olacaktır.)
Fermat sayılar üzerinde yaptığı çalışmalarda 4n+1 formulündeki her asal sayının, iki karenin toplamı olarak ifade edilebildiğini keşfetti. Ancak Fermat, neredeyse tüm matematik çalışmalarında olduğu gibi bu teoremin yazılı bir kanıtını da bırakmadı. Sadece, arkadaşı ve matematikçi Carcavi‘ye bir mektup yazdı.
Fermat’ın son teoremi arkasında çok derin bir matematik dünya barındırmaktadır.

a2+b2=c2 denkleminde ;n tam sayısının 2’den büyük olduğu durumlarda bu denklemi sağlayan a, b, c üçlüleri bulunamaz. Fermat’ın iddia ettiği buydu. Bu teoremi not ettiği kitaba insanları yıllar boyu merakta bırakan bir cümle yazdı;

“Teoremin müthiş bir kanıtını buldum, fakat burada yazacak kadar yer yok”
Yıl 1994’ü gösterdiğinde Andrew Wiles‘ın kanıtı resmi olarak kabul edildi. Wiles’ın Fermat’nın Son Teoremi ile karşılaşması ise henüz 10 yaşındayken, eve dönerken uğradığı kütüphanedeki bir kitap sayesinde olmuş. 10 yaşındaki bir çocuğun bile anlayabileceği kadar basit bir ifadeye sahip, ancak kimsenin kanıtlayamadığı bir teorem küçük Wiles’ı çok etkilemiş, bu teoremi kanıtlayan ilk kişi olmak istemiş. 

Macerada Wiles’tan önce , Fermat teoremine kanıt bulamayan matematikçilerden bahsedilirken, Yutaka Tamiyana’nın intihar ettiğinden bahsediliyor. Tamamen doğru olan bu açıklamadan hareketle , şimdi de tarihi bir fotoğrafa bakalım.

Yukarıdaki fotoğrafta en sağda görülen kişi , matematikçi Andrew Wiles , onun yanındaki sağdan ikinci olarak görülen kişi ise macerada belirtilen, sonradan intihar edecek matematikçi Yutaka Taniyama.

Wiles’ın bilim dünyasına sunduğu kanıt ,tam 129 sayfa uzunluğundadır. ( Macerada bu sayfa sayısı, abartılmış olarak biraz farklı görülüyor!!! )

Wiles ispatını sunduğu zaman, birkaç matematikçi hariç, kimse anlamamıştı ve anlamayan bu kişiler de alanlarında uzman matematikçilerdi. Eğer Fermat gerçekten yazdığı gibi bir ispat bulduysa, bundan çok daha kısa olduğuna kesin gözüyle bakılmaktadır.
Fermat’ın matematik dünyasına katkıları; eliptik eğriler, asal sayılar, integral hesap gibi farklı alanlarda sürmüştür.

Ne yazık ki Fermat’ın etkisi, çalışmalarını yayınlama konusunda isteksiz olduğundan, yeterli değildir. Ancak yine de çok büyük bir matematikçi olarak anılıyor.
Ama , daha da önemlisi hakkında söylenilen şu söz ; ‘’ Hayata 32 yaşında çok erken veda etti , matematik dünyası çok daha ileride olabilirdi. ‘’

Orijinal 230.
Lal Aylık 63
RAMANUJAN FORMÜLÜ

Senaryo: Marco Abate
Çizimler: Paolo Ongaro
Kapak: G. Alessandrini
İlk yayın tarihi. Mayıs 2001

Öykü: Ramanujan’ın kayıp el yazmaları. Mystere’in Gizemleri’nin bir bölümü için mükemmel bir konu. Ancak Martin ve Java’nın, parlak Hint’li matematikçinin kayıp notlarını aramak için Berkeley Üniversitesi’nden genç matematikçi Wu ile çalışmaya karar vermelerinin nedeni bu değil. Gizemli bir hırsız, konuyla herhangi bir ilişkisi olan herkesin evini altüst eder. Peki, Kara Adamların bile notları ele geçirmeye çalışması niye. Matematik üzerine olan bu notlarda bu kadar önemli ne olabilir? Yoksa kozmosun yapısını değiştirebilecek en güçlü silahın sırrı mı?..

İnsanlar: Java, Ramanujan, Chidra, Hung-hsi Wu, Alison Wu, Steve Brantz, Ajay, Roa.
Mekanlar: New York, Californiya, Hindistan, Kumbakonam, Bombay, İngiltere, Cambridge.

RAMANUJAN FORMÜLÜ MACERASI :
Önceki, Filippucci’nin ‘’ Matematik Tarihi’ne ait Castelli senaryolarını resimlediği çalışmalarda ana konu ‘’ Fermat’ın Son Teoremi ‘’ ydi. Bu inceleyeceğimiz macerada ise, aslında konu ile ilişkili bir başka ‘’ Matematik Dehası ‘’nı Martin Macerası olarak göreceğiz; Ramanujan.

Srinivasa Ramanujan, Hindistan’ın en büyük matematik dehalarından biriydi. Sayıların analitik teorisine önemli katkılarda bulunmuş; eliptik fonksiyonlar, sürekli kesirler ve sonsuz seriler üzerinde çalışmıştı.
Ramanujan Formülü macerasında , Ramanujan’ın yaşamından kesitler gören okur, aynı zamanda ‘’ kayıp defterleri ‘’ gizemiyle karşılaşıyor.

MACERAYI OLUŞTURAN SANATÇILAR :
Senaryo Yazarı : Marco Abate
Bu maceranın senaryo yazarının bir özelliği var. Özellikle , Martin hayranları, bu macerayı okuduktan sonra, yazarın özelliğini öğrendikleri zaman şaşırmayacaklardır, diye düşünüyorum. Çünkü Abate, Normale di Pisa’nın Matematik bölümünden mezun olan bir matematikçi !! Çeşitli üniversitelerde Geometri profesörü olarak görev yapmış olan Marco Abate, çeşitli ulusal üniversite komisyonlarında ve konseylerinde görev almış. Abate, aynı zamanda bir çizgi roman tutkunu. Bonelli için yazdığı senaryosunda, matematik tarihi adına ilginç detaylar görülüyor.

Çizer : Paolo Ongaro
Paolo Ongaro altmış yıldır çizgi romanlar yaratıyor . Tarzan’ı, Diabolik‘i ve 25 yıl boyunca Martin Mystère’i çizen bir sanatçı.
Ongaro, çizerlik yaşamına ait olarak Ocak 2023’te yaptığı söyleşide ; Hugo Pratt, Milton Caniff, Star Wars’a ilham veren Williamson, Everett, Mandrake’deki Falk gibi ‘’ canavarlar ‘’ ile geçmişte tanışma fırsatı bulduğunu söylemiş. Ayrıca, ‘’ Hala çizgi roman yapıyorum ve 77 yaşında eğlenmeye devam ediyorum. Eğer rüyalar iyi çizilmişse asla uyanamazsınız. ‘’ diye açıklama yapmış.

MACERANIN GRAFİK YAPISI :
Abate’nin ‘’ matematik ile ilgili bilimsel yönü ağır basan ( örneğin ‘’ sicim teorisi ‘’ ) senaryosunu çizen Ongaro , farklı bilgi seviyesindeki okurları göz önüne almış gözüküyor. Çünkü, örnek çizimde görüleceği gibi , bilimsel metinlerin ya da diyalogların olduğu kareler için, metinlerden farklı ‘’ aksiyon sahneleri ‘’ çizmiş.

Ayrıca, tıpkı Filipucci’nin çizimlerinde olduğu gibi bu maceradaki çizimlerde de başarılı portre çalışmaları görülüyor.

Bunlara ilaveten görülen çeşitli Hindistan görüntüleri, maceraya renk katmış.

RAMANUJAN :
Matematik dehası Srinivasa Ramanujan‘ın matematik dünyasına yaptığı inanılmaz katkılar, yaşamında çok değer görülüp bilinmese de ölümünden sonra hak ettiği değeri gördü. 32 yaş gibi erken bir yaşta ölmüştür. Ramanujan’ın Fermat’ın son teoremi ile ilgilendiği o öldükten sonra defterleri incelendiği zaman anlaşılmıştır. Ramanujan Fermat’ın son teoremini ispatlayamadı belki ama buna çok yakın denklemlere çözüm buldu. an+bn=cn+1 ve an+bn=cn-1 denklemlerine n’in üç ve dört olduğu durumlar için sonsuz sayıda çözüm içeren çözüm ailesini buldu. Sadece bununla kalmayan Ramanujan, Fermat’ın son teoremini ispatlayabilmek için eliptik eğrilerle de uğraştı.

Ramanujan çeşitli teorem ve keşifleriyle matematik dünyasına katkıda bulunan dehalardandır. ( Ayrıca, matematikçinin İngiliz matematikçi G.H.Hardy ile işbirliği halindeki çalışmaları, tüm zamanların en başarılı işbirliği çalışmaları olarak tanımlanmıştır. Ramanujan 1918’de Kraliyet Cemiyeti Üyesi seçilmiştir.)

Tıpkı macerada belirtildiği gibi Ramanujan ölümüne kadar matematik çalışmalarına devam etmiştir.

Bu durum , ölümünden sonra eşi Srimathi Janaki Ramanujan tarafından yapılan açıklamalardan bilinmektedir.
Maceranın başarılı kurgusu, Ramanujan’ın kayıp notları konusu oldukça merak uyandıran unsur olmuştur. Gerçekten de ünlü matematikçinin 1976 yılında, hayatının son yılında yazdığı kayıp bir defter bulunmuştur. Amerikalı matematikçi George Andrews, bu kayıp defteri Cambridge’deki Wren Kütüphanesi’ndeki bir kutu kağıdı karıştırırken tesadüfen bulmuştur. 

Bu defterin keşfi Beethoven’ in 10. senfonisinin keşfiyle kıyaslanmaktadır.
Aşağıdaki fotoğraflarda, Ramanujan’ın el notları ve de sergilenen çalışmaları görülmektedir.
1 asır sonra bu formüller kara deliklerin davranışlarını anlamak için kullanılıyor.

Yararlanılan Başlıca Kaynaklar :
–The Mathematical Career of Pierre de Fermat – Michael Sean Mahoney
–The Man Who Knew Infinity_ A Life of the Genius Ramanujan – Robert Kanigel
–www.lospaziobianco.it sitesi
–evrimagaci.org sitesi
–www.npr.org sitesi
–www.ilpopolopordenone.it sitesi
–science.psu.edu sitesi
–royalsociety.org sitesi
–thatsmaths.com sitesi
–ilgazzettino.it sitesi
–vismath.eu sitesi
–megabeyin.com sitesi